Những năm trở lại đây, khi Việt Nam đang trên hành trình phát triển và hội nhập, du lịch bền vững nhận được sự quan tâm đặc biệt và dần trở thành định hướng phát triển chính của ngành công nghiệp không khói. Vậy du lịch bền vững là gì và phát triển du lịch bền vững Việt Nam đang theo xu hướng nào? Bài viết dưới đây cung cấp cho bạn cái nhìn toàn diện về khái niệm này cũng như lý do nó được coi là một trong những trọng tâm chiến lược phát triển kinh tế – xã hội.
Du lịch bền vững là gì?
Khái niệm du lịch bền vững đề cập đến hình thức du lịch vừa đáp ứng nhu cầu hiện tại, vừa bảo vệ tài nguyên thiên nhiên và văn hóa cho thế hệ tương lai.
1. Khái niệm du lịch bền vững là gì?
Du lịch bền vững trong tiếng anh có tên gọi là “Sustainable Tourism” là hình thức du lịch giảm thiểu các chi phí, giảm tác động tiêu cực đến môi trường, nâng cao tối đa các lợi ích của du lịch cho môi trường tự nhiên và cộng đồng địa phương, có thể được thực hiện lâu dài nhưng không ảnh hưởng xấu đến nguồn tài nguyên thiên nhiên, hệ sinh thái mà nó phụ thuộc vào.
Phát triển du lịch bền vững là sự phát triển du lịch đáp ứng đồng thời các yêu cầu về kinh tế – xã hội và môi trường, bảo đảm hài hòa lợi ích của các chủ thể tham gia hoạt động du lịch, không làm tổn hại đến khả năng đáp ứng nhu cầu về du lịch trong tương lai.
2. Ý nghĩa của du lịch bền vững
Hoạt động du lịch bền vững hướng đến sự phát triển hài hòa giữa môi trường – kinh tế – xã hội. Do vậy, ý nghĩa của loại hình du lịch này cũng xoay quanh 3 yếu tố trên:
- Đảm bảo hiệu quả kinh tế và duy trì sự phát triển cho địa phương cũng như góp phần tạo việc làm, nâng cao nguồn thu nhập cho cộng đồng địa phương phát triển du lịch.
- Hình thức du lịch này cũng tạo ra trải nghiệm du lịch chất lượng cao, an toàn và thân thiện cho du khách, đảm bảo an sinh xã hội, tạo ra sự công bằng trong xã hội.
- Góp phần bảo tồn các giá trị văn hóa, hệ sinh thái, nguồn lực tự nhiên, giữ gìn các nguồn tài nguyên cho du lịch trong tương lai.
3. Tiêu chí du lịch bền vững
Như đã đề cập, hoạt động du lịch bền vững là sự kết hợp hài hòa và toàn diện của cả 3 yếu tố về môi trường – kinh tế – xã hội. Tiêu chí của hình thức du lịch này cũng dựa trên 3 trụ cột chính.
- Thân thiện môi trường: Đảm bảo tác động đến môi trường, cảnh quan thiên nhiên, nguồn năng lượng, động vật sống,… ở mức độ tối thiểu nhất và cố gắng có lợi cho môi trường.
- Gần gũi với xã hội và văn hóa: không gây hại đến cấu trúc xã hội và văn hóa của cộng đồng nơi phát triển du lịch. Tôn trọng, giữ gìn, góp phần quảng bá bản sắc văn hóa của địa phương.
- Phát triển kinh tế địa phương: Hỗ trợ, tạo ra nguồn thu nhập công bằng và ổn định cho cộng đồng địa phương và các bên liên quan.
Xu hướng phát triển du lịch bền vững
Hiện nay, du lịch bền vững đang trở thành xu hướng tất yếu trên toàn cầu trong bối cảnh biến đổi khí hậu, ô nhiễm môi trường và sự xuống cấp của di sản văn hóa ngày càng nghiêm trọng.
- Nhiều quốc gia và địa phương đang chuyển dịch từ mô hình du lịch đại trà sang các hình thức du lịch thân thiện với môi trường như: du lịch sinh thái, du lịch cộng đồng, du lịch trải nghiệm gắn với văn hóa bản địa.
- Du khách ngày càng quan tâm đến trách nhiệm xã hội, lựa chọn những điểm đến sử dụng năng lượng sạch, hạn chế rác thải nhựa và tôn trọng giá trị văn hóa.
- Các doanh nghiệp du lịch cũng đầu tư vào mô hình lưu trú xanh, vận hành tiết kiệm tài nguyên và tăng cường hợp tác với cộng đồng địa phương.
Xu hướng này không chỉ góp phần bảo vệ tài nguyên thiên nhiên mà còn thúc đẩy phát triển du lịch theo hướng công bằng, an toàn và bền vững hơn trong tương lai.
Những mô hình du lịch bền vững
Mô hình du lịch bền vững tập hợp đa dạng loại hình du lịch từ du lịch sinh thái, du lịch cộng đồng, du lịch tình nguyện với các hoạt động và đặc điểm khác nhau.
1. Du lịch sinh thái
Du lịch sinh thái là loại hình du lịch phát triển từ lâu tại Việt Nam và phổ biến trong các mô hình du lịch bền vững. Hoạt động du lịch này đưa du khách hòa mình vào thiên nhiên để tìm hiểu về văn hóa cộng đồng địa phương. Du khách khi tham gia hoạt động du lịch này được tham gia và khám phá đặc sắc văn hóa tại điểm du lịch với các lễ hội, phong tục tập quán,…Các hoạt động thường thấy là chèo thuyền, leo núi, khám phá hang động, trekking,…
2. Du lịch cộng đồng
Du lịch cộng đồng mang lại cho du khách cơ hội được trải nghiệm đời sống văn hóa cùng với người dân địa phương. Do vậy, người quản lý, tổ chức khai thác và hưởng lợi trong hoạt động du lịch này sẽ là cộng đồng địa phương. Du khách được tìm hiểu đời sống của người dân bản địa qua tham gia sinh hoạt, trò chuyện, lao động sản xuất…. Từ đó, du khách hiểu biết thêm về văn hóa, truyền thống địa phương.
3. Du lịch tình nguyện
Mô hình du lịch tình nguyện nhận được sự quan tâm và hưởng ứng từ đại đa số giới trẻ. Hoạt động du lịch này là sự kết hợp giữa du lịch và tình nguyện, du khách vừa được tham quan, có những trải nghiệm văn hóa thú vị và góp phần vào phát triển cộng đồng. Hoạt động phổ biến ở loại hình du lịch tình nguyện có thể kể đến như trồng cây, hỗ trợ dạy học, bảo vệ môi trường, phòng chống thiên tai…
Các khu du lịch bền vững tại Việt Nam và trên thế giới
Dưới đây là những địa điểm du lịch bền vững nổi bật tại Việt Nam cũng như trên thế giới, giúp du khách lựa chọn điểm đến vừa vui chơi, vừa góp phần bảo vệ thiên nhiên.
1. Phát triển du lịch bền vững ở Việt Nam
Việt Nam đang từng bước đẩy mạnh phát triển du lịch bền vững, chú trọng bảo vệ môi trường, gìn giữ di sản văn hóa và nâng cao chất lượng sống cho cộng đồng địa phương. Nhiều điểm đến nổi tiếng trong nước đã áp dụng các mô hình và giải pháp thiết thực để hướng đến một nền du lịch xanh, an toàn và có trách nhiệm.
- Phát triển du lịch Đà Nẵng: Chú trọng xây dựng các không gian xanh, mở rộng công viên ven sông, đồng thời tổ chức các chiến dịch bảo vệ môi trường biển.
- Phát triển du lịch Hội An: Với mô hình phố cổ không khói xe, khuyến khích đi bộ và xe đạp, cùng các tour du lịch cộng đồng tại làng rau Trà Quế hay làng gốm Thanh Hà.
- Phát triển du lịch Huế: Với hệ thống di tích cố đô và các giá trị văn hóa phi vật thể như nhã nhạc cung đình cũng đang hướng đến phát triển du lịch xanh bằng việc mở rộng tuyến phố đi bộ, du lịch đường sông và bảo tồn các làng nghề truyền thống.
- Phát triển du lịch Sapa: nơi du lịch cộng đồng giúp nâng cao đời sống người dân bản địa, đồng thời bảo tồn nét văn hóa dân tộc qua các bản làng, lễ hội và chợ phiên.
- Phát triển du lịch Nha Trang: Từng bước chuyển hướng sang du lịch biển bền vững với việc bảo vệ hệ sinh thái biển, rạn san hô và các khu bảo tồn biển như Hòn Mun. Nhiều khu nghỉ dưỡng tại đây áp dụng tiêu chuẩn xanh, hạn chế rác thải nhựa và sử dụng năng lượng tái tạo.
- Phát triển du lịch Quảng Ninh: Là điểm sáng với các hoạt động bảo vệ hệ sinh thái vịnh, kiểm soát rác thải từ tàu du lịch và phát triển các tour khám phá làng chài, chèo kayak.
- Phát triển du lịch Ninh Bình: Phát triển du lịch sinh thái tại Quần thể danh thắng Tràng An – Di sản thế giới kép. Các tour tham quan bằng thuyền nhỏ qua hang động, rừng ngập nước được tổ chức thân thiện với môi trường. Đồng thời, địa phương kết hợp bảo tồn di tích lịch sử và phát triển cộng đồng.
- Phát triển du lịch Phú Quốc: Đang hướng tới phát triển đảo xanh thông qua việc bảo tồn rạn san hô, giảm rác thải nhựa và xây dựng các khu nghỉ dưỡng sinh thái.
2. Du lịch bền vững trên thế giới
Trên thế giới, nhiều quốc gia đang tích cực triển khai các mô hình du lịch bền vững nhằm giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường và bảo tồn văn hóa địa phương, trong đó Thái Lan và Nhật Bản là hai ví dụ điển hình.
- Du lịch bền vững Thái Lan: Đã và đang phát triển mạnh các hình thức du lịch cộng đồng tại những vùng nông thôn như Chiang Mai, Chiang Rai và đảo Koh Yao Noi, nơi du khách có thể tham gia vào đời sống thường nhật của người dân, học cách nấu ăn, trồng trọt và tìm hiểu văn hóa địa phương. Chính phủ Thái Lan còn thúc đẩy chiến dịch “Travel Local, Think Global”, kêu gọi du khách lựa chọn các điểm đến xanh, thân thiện với môi trường, đồng thời hạn chế rác thải nhựa và tôn trọng văn hóa bản địa.
- Du lịch bền vững Nhật Bản: Phát triển du lịch bền vững dựa trên triết lý sống hòa hợp với thiên nhiên. Các vùng như Kyoto, Nara hay các làng truyền thống như Shirakawa-go đều áp dụng các biện pháp bảo tồn nghiêm ngặt di sản kiến trúc, đồng thời giới hạn số lượng khách du lịch để tránh quá tải. Nhật Bản cũng đầu tư mạnh vào hạ tầng xanh, như hệ thống tàu điện tiết kiệm năng lượng, khách sạn sinh thái, và khuyến khích du lịch bằng phương tiện công cộng.
Du lịch bền vững không chỉ là xu hướng mà là một yêu cầu cấp thiết trong bối cảnh hiện nay, khi môi trường và các di sản văn hóa đang đối mặt với những thách thức lớn từ sự phát triển du lịch thiếu kiểm soát. Việc phát triển du lịch bền vững giúp bảo vệ và duy trì tài nguyên thiên nhiên, đồng thời thúc đẩy nền kinh tế địa phương và bảo tồn giá trị văn hóa truyền thống.
